تورم و زوائد علم اصول، آری یا نه

حجت الاسلام علی فرحانی در تدریس کتاب مناهج الوصول به بحث زوائد علم اصول فقه می پردازند. ایشان با توجه به تفکیک علوم آلی و علوم اصالی از یکدیگر به این پرسش پاسخ می دهند.

 

 

تحول در علم اصول 4

✴️فصل سوم 

🔆ادراکات بشری در تقسیم اولی به دو دسته هست ها و بایدها تقسیم می شوند. مسایل مربوط به مبدا و معاد از شریف ترین مباحث دسته اول به حساب می آیند. ملاک سیر و سلوک فکری در این دسته برهان است؛ لذا بحث از این دسته را به فلسفه، کلام و یا عرفان احاله می دهند.

🔅اما نکته ای که معمولا کمتر به آن پرداخته می شود این است: از آنجا که مبدا قابل اعتماد در برهان یقینیات است و یقینیات نیز تابع شروط مذکوره در فن برهان می باشند و مبادی با چنین اوصافی (همچون دری کمیاب و) نسبت به هر مسئله ای در دسترس نیستند؛ لذا بسیاری از مسایل مبدا و به خصوص معاد از قلمرو برهان خارجند.

🔅قلمرو شهود نیز با وجود گستره ای افزون بر قلمرو عقل برهانی، باز هم اولا از پوشش کامل عاجز است و ثانیا غیر معصوم است، مگر با توزین توسط عقل و نقل. 

پس تنها راه در این موارد بهره گیری از شهود معصوم است که منبع آن کتاب و سنت خواهد بود .

🔆همانطور که اخذ "باید" از کلام وحی منوط به زبانشناسی مختص به خویش است رمزگشایی کلام معصوم در این عرصه هم به همان دلیل زبانشناسی خاص خود را می طلبد.

این عرصه از نظام اصولی تا کنون در هاله ای از ابهام قرار دارد و تا آنجا که در آثار مکتوب تفحص شده جز علامه طباطبایی (ره) در بعض موارد و آیت الله جوادی آملی به این مهم اشاره نکرده اند.

🔆ما اکنون در صدد بسط کلام در این عرصه نیستیم اما تذکر به این نکته را لازم میدانیم که قوانین سندی و دلالی جاری در عرصه متعارف به هیچ وجه در اینجا با حفظ قالب قبلی خود جاری نخواهند بود. از این جهت این عرصه راه طی نشده ای است که بالی به اندازه بال موجود از علم اصول را تشکیل خواهد داد .

❌این مختصری بود از بعض مواردی که نگارنده در طی تحقیقات خویش بدانها دست یافته، و الا هم تعداد این موارد بیش از مذکورات در این وجیزه است و هم بسط موارد مذکور و ذکر شواهد آنها از عبارات قوم به مجالی واسعتر احتیاج دارد.

پایان

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی 

معنای صحیح عرفان و سیر و سلوک در سیره پیامبر و امیرالمومنین علیهما السلام

💢خیال کردند یک دسته زیادى که معناى عرفان عبارت از این است که انسان یک محلى پیدا بشود و یک ذکرى بگوید و یک سرى حرکت بدهد و یک رقصى بکند و اینها، این معنى عرفان است؟! 

🔅مرتبه اعلاى عرفان را امام على- سلام اللَّه علیه- داشته است و هیچ این چیزها نبوده در کار. 

💢خیال میکردند که کسى که عارف است باید دیگر بکلى کناره گیرد از همه چیز و برود کنار بنشیند و یک قدرى ذکر بگوید و یک قدرى تغنى بشود و یک قدرى چه بکند و دکاندارى. 

🔅امیر المؤمنین در عین حالى که اعرف خلق اللَّه بعد از رسول اللَّه در این امت، اعرف خلق اللَّه به حق تعالى بود مع ذلک، نرفت کنار بنشیند و هیچ کارى به هیچى نداشته باشد، هیچ وقت هم حلقه ذکر نداشت، مشغول بود به کارهایش، ولى آن هم بود. 

💢یا خیال مى‏شود که کسى که اهل سلوک است، اهل سلوک باید به مردم دیگر کار نداشته باشد، در شهر هر چه میخواهد بگذرد، من اهل سلوکم، بروم یک گوشه ‏اى بنشینم و وِرد بگویم و سلوک به قول خودش پیدا کند. 

🔅این سلوک در انبیا زیادتر از دیگران بوده است، در اولیا زیادتر از دیگران بوده است، لکن نرفتند تو خانه‏ شان بنشینند و بگویند که ما اهل سلوکیم و چکار داریم که به ملت چه میگذرد هر که هر کارى میخواهد بکند. اگر بنا باشد که اهل سلوک بروند کنار بنشینند، پس باید انبیا هم همین کار را بکنند و نکردند. 

🔅موسى بن عمران اهل سلوک بود، ولى مع ذلک، رفت سراغ فرعون و آن کارها را کرد، ابراهیم هم همین طور، رسول خدا هم که همه میدانیم. 

🔅رسول خدایى که سالهاى طولانى در سلوک بوده است، وقتى که فرصت پیدا کرد، یک حکومت سیاسى ایجاد کرد براى اینکه، عدالت ایجاد بشود. تبع ایجاد عدالت فرصت پیدا میشود براى اینکه هر کس هر چیزى دارد بیاورد. 

🔅وقتى که آشفته است نمیتوانند. در یک محیط آشفته نمیشود که اهل عرفان، عرفانشان را عرضه کنند، اهل فلسفه، فلسفه‏ شان را، اهل فقه، فقه‏شان را، لکن وقتى حکومت یک حکومت عدل الهى شد و عدالت را جارى کرد و نگذاشت که فرصت طلبها به مقاصد خودشان برسند، یک محیط آرام پیدا میشود، در این محیط آرام همه چیز پیدا میشود. 

🔅بنا بر این، «ما نُودِى بِشِی‏ء مِثْلَ ما نُودِىَ بِالوِلایَه» براى اینکه حکومت است. به هیچ چیز مثل این امر سیاسى دعوت نشده است و این امر سیاسى بوده است، زمان پیغمبر بوده است، زمان امیر المؤمنین بوده است، بعدها هم اگر یک فرصت پیدا میشد، آنها هم داشتند این معنا را. 

💢انحرافات زیاد شده است. بعضى از اهل علم خودمان هم همین معانى را دارند: «لباس جندى حرام است، لباس شهرت است، به عدالت مضر است». 

🔅حضرت امیر عادل نبوده؟! حضرت سید الشهدا هم عادل نبوده؟! حضرت امام حسن هم عادل نبوده؟! پیغمبر اکرم هم عادل نبوده؟! براى اینکه لباس جندى داشتند! 

🔅اینها را تزریق کردند به ما، به ما آن طور دستهاى توطئه ‏گر تزریق کردند که ماها هم باورمان آمده است. تو چکار دارى به اینکه چه میگذرد! تو مشغول درست باش! تو مشغول فقهت باش! تو مشغول فلسفه‏ ات باش! تو مشغول عرفانت باش! چکار دارى که چه میگذرد.

📚صحیفه امام ج20 ص 116

#در_مدرسه_امام_خمینی 

#اخلاق_و_عرفان 

تحول در علم اصول 3

✴️فصل دوم

🔆یکی از منابع احکام شرعیه، عقل است. مشهور اصولیین عقل را پذیرفته اند. حتی اخباریین نیز جز  مرحوم استر آبادی به احکام فطری عقل به نحو فی الجمله تصدیق کرده اند؛ اما مسئله حدود حجیت آن به شدت مورد اختلاف واقع شده، به طوری که بعضی از اهل فن، حجیت عقل را صرفا یک مسئله نظری و بدون ثمره عملی دانسته اند. بالاترین سعه را، قائلین به حجیت عقل عملی مطرح کرده اند.

🔆یکی از ابداعات برخی اصولیین طرح مسئله حجیت عقل نظری و اتصاف یقین بالمعنى الاخص به حجیت است. در صورت قبول این نظریه پای حجیت برای اولین بار به محدوده هست ها و ادراکات عقل نظری باز شده و زمینه برای طرح ریاضیات اسلامی و طبیعیات اسلامی علاوه بر علوم انسانی اسلامی بوجود خواهد آمد.

🔆پر واضح است که در این هنگام نظام قانونی بهره گیری از ادله لفظیه مربوط به این علوم، تبیین ویژه ای را می طلبد که تا به امروز در باب الفاظ اصول نه به جهت صغری و نه به جهت کبری مورد بررسی واقع نشده است.

💠💠💠

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی 

ماجرای مکاتبات و محاکمات

ماجرای مکاتبات علمین، مرحوم محقق اصفهانی و سید احمد کربلایی و نوشتن محاکمات علامه طباطبایی بر آراء ایشان در درس نهایه الحکمه

استاد علی فرحانی

#فلسفه و #عرفان

 

 

تحول در علم اصول 2

✴️ فصل اول 

🔅در علم کلام به اثبات رسیده است که بیان هر آنچه که در کمال انسان نقش ایفا میکند، از شئون وحی است. 

🔅بشر از پیش خود توان تشخیص صواب از ناصواب را ندارد - البته این به معنای نفی حجیت عقل نیست-.

🔅همانطور که در ادامه خواهد آمد و از آنجا که انسان بر بال افعال اختیاری به سوی کمال خویش پرواز می کند و به تعبیر علمی موضوع استکمال فعل اختیاری انسان بما هو انسان است - و این است سر اشتراک همه انسانها در تکالیف الهی - پس هر آنچه که مربوط به افعال اختیاری انسان است در محدوده وحی الهی بوده و به تعبیر دیگر هرجا که اثری از فعل اختیاری انسان باشد پای یک باید مقدس که به تشریع الهی باشد در میان است .

🔅از بیان فوق چنین به دست می آید که فقه (به معنای مجموعه بایدها) اختصاصی به فقه مصطلح که محدود به عبادات و معاملات مشهوره در کتب متداوله است ندارد، بلکه شمول او به شمول فعل استکمال ساز است.

🔅موضوع علوم انسانی به معنای وسیع آن فعل اختیاری انسان است. 

🔅توضیح آنکه: انسان شخصیتی دوساحتی است. در بعد فردی شخص او محط نظر است و اناطه ای به حضور دیگری نیست اما در بعد دیگر باز همان انسان است لکن از جهت ارتباطش با دیگران، و به عبارت دیگر انسان یک حیات فردی و یک حیات اجتماعی دارد. 

🔅علوم انسانی از جامعه شناسی و روانشناسی گرفته تا حقوق و علوم سیاسی و مدیریت و بقیه این علوم، همه به نوعی به کاوش و تقنین در یکی از این دو حوزه می پردازند.

🔅از آنجا که تقنین منحصرا شانی الهی است؛ پس آنچه در این علوم از سنخ حکم و باید وجود دارد مقدس و وحیانی است نه بشری با متد آزمون و خطا.

🔅در این مجال علم اصول که زبانشناسی کلام وحی است و متکفل بیان قوانین حاکم بر کلام معصوم؛ همانطور که خود را موظف به تبیین مقیاس استنباط فقهی با گستره کتاب الطهاره تا کتاب الدیات میدانست؛ امروز باید قوانین استخراج ضابطه مند سایر علوم انسانی را از متن دین فراهم آورد.

🔆البته این هدف بدون بازنگری همه جانبه در تمامی ابواب آن علم میسر نخواهد بود. به عنوان مثال کسی که مبنایش در حجیت اخبار آحاد آیه نبا و حجیت خبر عدل امامی است و حجیت را (به معنای اصولی و) یک جعل تعبدی می داند؛ تنها با روایاتی که إسناد آن توسط علمای قرون اولیه -مثلا تا زمان شیخ طوسی (ره) یا نهایتا محقق حلی (ره) - بررسی شده کار میکند و مبنای او در مسئله حجیت به طور عموم و اخبار آحاد به طور خاص، اجازه سیر به بیش از این گستره را به او نخواهد داد. 

🔆ناگفته پیداست که بسیاری از احادیث موجود در موسوعات حدیثی بجز وسائل الشیعه و مشابهات آن، چنین خصوصیتی را واجد نخواهند بود. این در حالی است که اگر مبنای او در حجیت، معنای لغوی آن باشد و برای شارع بنای تاسیسی در طرق و امارات قائل نشود؛ سپس از ادله حجیت اخبار آحاد ارجاع به یک طریقه عقلایی را که همان مبنای حجیت خبر موثوق به -و نه خبر الثقه - را استظهار کند؛ قول قدمای اصحاب برای او احدالامارات للوثوق خواهد بود نه طریق منحصر در حجیت. 

🔆حال اگر به این مطلب التفات کنیم که علوم انسانی جدید که محصول قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی به بعد است، اموری مستحدث است؛ معلوم میشود که اینها نزد قدمای ما مطرح نبوده اند، طبعا بحث از ادله آنها هم صورت نگرفته، لذا عمده آن ادله نه در کتبی مثل وسائل الشیعه بلکه در ابواب پراکنده کتبی مثل بحارالانوار قرار دارند.

🔆 این ادله قهرا از شهرت قدمایی برخوردار نبوده به نوعی متصف به اعراض شده و با مبنای مشهور از گردونه استنباط خارج خواهند شد؛ رجوع به کلام علامه مجلسی در مقدمه بحار، گفتار فوق را روشن خواهد کرد.

ادامه دارد....

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد

#فقه_و_اصول

#علوم_انسانی_اسلامی

هدف میانی

عدالت نه تنها هدف نهایی تمدن اسلامی نیست بلکه به عنوان یکی از اهداف میانی در تمدن اسلامی مطرح است.

استاد علی فرحانی

سلسله مباحث اندیشه های تمدن ساز امام خمینی و علامه طباطبایی

تحول در علم اصول 1

✴️مقدمه

🔹یکی از علومی که در مسیر استنباط احکام شرعی، نقشی بسزا و تاثیری شگرف دارد، به طوری که بسیاری از اهل نظر آنرا جزء رئیسی دانسته و استنباط را بدون آن امری غیر ممکن قلمداد کرده اند علم اصول فقه است . 

🔹این علم به استناد آثار به جای مانده از زمان حضور اهل بیت (علیهم السلام) مورد اهتمام بوده و بزرگان از اصحاب (رضوان الله علیهم) به تالیف در آن همت گماشته اند . 

🔹آثاری که از آل زراره و ابن ابی عمیر و خاندان آل نوبخت در این زمینه بر جای مانده خود گواه صادقی بر این مدعاست . 

🔹البته در این نوشتار ما به صدد بیان تاریخ علم اصول نیستیم بلکه غرض ما از بیان این مطلب وضوح ضرورت این علم از نخستین مراحل فکر فقهی شیعه است . 

🔹اکنون با گذشت قریب به ۱۲ قرن از آن زمان، ضرورت پرداختن به این علم از ابعاد دیگری نیز آشکار گردیده که بعضی از آنها اقتضای "باز تولید" این علم را نیز میرساند.

🔹در این نوشتار به طور اجمالی به بیان بعضی از این ابعاد میپردازیم .

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی 

نظام اصولی امام خمینی(ره)+کتاب مناهج الوصول+فایل صوتی

✳️جایگاه و اهمیت #نظام_اصولی و کتاب #مناهج_الوصول امام خمینی (ره) در تولید علوم انسانی و استنباطات فقهی

🔸 اهمیت باب الفاظ علم اصول

🔸تاثیرات نظام اصولی در استنباط

🔸الگوی تولید علوم انسانی

 🔰استاد علی فرحانی (مدظله العالی)

⭕️اولین جلسه تدریس کتاب #مناهج_الوصول

📣بشنوید

دانلود کتاب مناهج الوصول الی علم الاصول- امام خمینی(ره)- جلد اول

دانلود کتاب مناهج الوصول الی علم الاصول- امام خمینی(ره)- جلد دوم

چرا فلسفه بخوانیم؟ + فایل صوتی

🔰استاد علی فرحانی

بشنوید

#پای_درس_استاد

#فلسفه_و_عرفان 

#هدایت_تحصیلی