جام جم اجتهاد - جلد اول

📚 جام جم اجتهاد(جلداول)
👈 #یازده_گفتار در باب تولید علوم انسانی اسلامی

🔰 استاد علی فرحانی
🔅🔅🔅🔅🔅

💠سالهاست که به سبب ارتباط جوامع اسلامی با جوامع مدرن امروزی و تبادل فرهنگ ها و علوم و همچنین به سبب تشکیل حکومت اسلامی، در مقابل اندیشمندان مسلمان، مسائل جدیدی قرار گرفته است، که باید دیدگاه اسلام نسبت به آنها تبیین شود.
اصل اینکه برای مسلمانان، مسائل جدیدی پیش می آمده است و علمای اسلامی، تحت عنوان «مسائل مستحدثه» حکم آن موضوعات را بیان می کرده اند، از زمان های گذشته وجود داشته است. تفاوتی که در عصر حاضر، حاصل شده این است که امروزه، علمای اسلامی با «تک مسئله» مواجه نیستند، بلکه با مجموعه ای از مسائل که در کنار یکدیگر «یک علم» را تشکیل می دهند، روبرو هستند و باید نسبت اسلام را با این علوم مشخص کنند.

💠از همان ابتدا که این مسئله تحت عنوان «علوم انسانی اسلامی» مطرح شد، بحث های مختلفی حول آن صورت گرفت. عده ای منکر اسلامی شدن علوم انسانی شدند و آنهایی که قبول کردند که علوم انسانی فعلی، نسخه اسلامی هم دارند، به جستجو و تبیین راهکار و الگوی تولید علوم انسانی اسلامی پرداختند.

💠تاکنون نظرات مختلفی بر اساس مبانی متفاوتی، جهت چگونگی تولید علوم انسانی اسلامی بیان شده است، اما وجه اشتراک همه آنها چه درست و چه غلط این است که هیچ کدام تا کنون علم انسانی اسلامی ای را تولید نکرده اند. اگر خدا یاری کند در جای خود به نقد و بررسی نظرات موجود خواهیم پرداخت اما در این مجال باید از زبان حافظ شیرازی گفت که:ل
🔸سالها دل طلب جام جم از ما می کرد
🔸آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد

💠از ابتدای فعالیت علمی فقهای شیعه، مسئله ای به نام «اجتهاد» با سازوکار مشخص وجود داشته است که بر اساس آن در هر عصر و زمانی، دیدگاه اسلام در هر مسئله ای با استفاده از منابع مربوطه تبیین می شده است. آنچه به نظر می رسد که امروز تنها راه تولید علوم انسانی اسلامی و به تعبیر شهید مطهری "مقتضیات زمان"، همان راهکار هزار و چند صد ساله شیعه است، که در هر دوره ای، راه و وظیفه هر مسلمانی را تبیین کرده است و آن «اجتهاد سنتی جواهری» است.

💠استاد علی فرحانی معتقدند که این روش و این الگو با توجه به تغییرات و تحولاتی که حضرت امام خمینی (ره) در آن ایجاد کرده اند، و خود ایشان از آن به "اجتهاد جواهری با رعایت عنصر زمان و مکان‌" یاد کرده اند، امروز می تواند راه گشای مسئله "اسلام و مقتضیات زمان" باشد.

💠با توجه به عرایض فوق، «اجتهاد» همان «جام جم» است که «دل» حوزویان انقلابی، سالهاست که آن را از جای های دیگری غیر از متن اصیل و سنتی حوزه طلب می کند، غافل از اینکه «آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد».

💠این کتاب مجموعه ای از گفتارهای استاد علی فرحانی درباب الگوی تولید علوم انسانی اسلامی است که به همت جمعی از شاگردان ایشان در هیئت تحریریه کانال المرسلات تهیه و تنظیم شده است.

✅فهرست گفتارها 👇👇

1- تاثیر جهان بینی در اسلام شناسی
2- جایگاه و ارزش انواع جهان بینی
3- علوم انسانی بدون پیش فرض 
4- استخلاف و دین
5- فقه علم یا فلسفه علم؟
6- اعتبار و تعبد در دین
7- پله پله تا ملاقات خدا
8- اجتهاد جواهری با رعایت عنصر زمان و مکان
9- فلسفه اجتهاد
10- فقه جواهری کدام است؟
11- جایگاه و اهمیت کتاب مناهج الوصول امام خمینی(ره)


📌 دانلود پی دی اف کتاب
👇👇👇👇👇👇

دریافت
حجم: 2.08 مگابایت

حکمت تا کجا امتداد می یابد؟

💢 #حکمت تا کجا #امتداد می یابد؟

🔰محسن ابراهیمی

✅مقام معظم رهبری در مواضعی از کلام مبارکشان فرموده اند که حکمت باید امتداد پیدا کند. بر اساس فرمایش ایشان، بحث هایی در تفسیر «امتداد حکمت» و فعالیت هایی جهت «امتداد حکمت» صورت گرفته است. در ادامه چند نکته را در مورد امتداد حکمت بیان می کنیم.

✅ترکیب «امتداد حکمت» از دو واژه «امتداد» و حکمت» تشکیل شده است. در گام اول باید مشخص کنیم که مراد از «حکمت» چیست؟ از بیانات رهبری و همچنین مقالات و مباحثی که پیرامون این عنوان صورت گرفته است، مشخص است که مراد از حکمت، همان علمی است که به تعبیر دیگر به آن فلسفه گفته می شود.
با توجه به این مطلب باید توجه داشت که حکمت و فلسفه علمی است که دو ویژگی عمده دارد:
1- فلسفه علمی است که در مورد موجود بما هو موجود بحث می کند و همه مسائل آن گزاره های هستی شناسانه و حقیقی هستند و گزاره های از جنس «باید» و «اعتبار» در آن راه ندارد.
2- روش سلوک در این علم و به دست آوردن معلومات جدید، برهان است. علامه طباطبایی در مدخل نهایه الحکمه می فرمایند: «نقتصر فیه على استعمال البرهان» از این ویژگی بدست می آید که علم فلسفه، محدود به گزاره هایی است که مقدمات برهانی بر اثبات آن وجود داشته باشد و در غیر اینصورت از علم فلسفه و گزاره فلسفی خارج خواهیم شد.

✅نکته دیگر  این است که گزاره هایی که از جنس «باید» هستند بر دو دسته اند. یک دسته باید هایی هستند مثل اینکه وقتی دانستیم که «نمک از کلر و سدیم تشکیل شده است»، برای ساخت نمک می گوییم که «باید کلر و سدیم را با هم ترکیب کنیم». این «باید» ها با «هست» ها رابطه ضرورت بالقیاس دارند. 
دسته دوم «باید» های قراردادی و اعتباری هستند. که در این دسته بر خلاف دسته اول، اعتبار و قرارداد وجود دارد. اما در دسته اول، در واقع قرارداد و اعتبار وجود ندارد. مسائل علم فقه و بخش هایی از علوم انسانی جدید از نوع بایدهای دسته دوم(قرارداد و اعتبار) هستند.

✅سوالی که وجود دارد این است که رابطه بین «باید»های اعتباری و گزاره های هستی شناسانه فلسفی چیست؟ برخی منکر رابطه اند و برخی رابطه را، رابطه تولیدی و علی-معلولی می دانند. اما نظر صحیح این است که رابطه آنها تولیدی نیست بلکه رابطه منطقی بین هست و بایدقراردادی وجود دارد.
شهید مطهری در اصول فلسفه می فرمایند: «در اعتباریات همواره روابط موضوعات و محمولات وضعى و قراردادى و فرضى و اعتبارى است و هیچ مفهوم اعتبارى با یک مفهوم حقیقى و یا یک مفهوم اعتبارى دیگر رابطه واقعى و نفس الامرى ندارد و لهذا زمینه تکاپو و جنبش عقلانى ذهن در مورد اعتباریات فراهم نیست و... ما نمى توانیم با دلیلى که اجزاء آنرا حقایق تشکیل داده اند(برهان) یک مدعاى اعتبارى را اثبات کنیم»(ج2ص168)
همچنین در کتاب جهان بینی توحیدی چنین نگاشته اند: «اینچنین بایدها نتیجه منطقی آنچنان هست هاست»(ص8)

✅نکته دیگر این است که علوم انسانی جدید که امروزه محل بحث جوامع علمی است و برای تولید آنها تلاش می شود، ترکیبی از گزاره های «هست» و «باید(به معنای قرارداد)» است.

✅حال با این توضیحات به سراغ معنای «امتداد» می رویم. از برخی از نوشته ها و توضیحات چنین بر می آید که «امتدادحکمت» به این معناست که علوم انسانی جدید را با علم فلسفه تولید کنیم. با توجه به توضیحات فوق مشخص می شود که این امر صحیح نیست. چرا که اولا نمی توان از گزاره های هستی شناسانه، بایدهای قراردادی تولید کرد و ثانیا فلسفه بر مدار برهان می چرخد و نه تنها در گزاره های اعتباری بلکه در بسیاری از گزاره های هستی شناسانه علوم انسانی، مقدمات برهانی وجود ندارد. پس نتیجه می شود که هیچ موقع نمی توان علوم انسانی را از علم فلسفه تولید کرد.

✅اما معنای صحیح امتداد حکمت که از بیانات رهبر معظم انقلاب بدست می آید این است که بوسیله علم فلسفه و حکمت، مبانی علوم انسانی را که عمدتا مبانی پوزیتویستی هستند، تغییر دهیم و مبانی صحیح اسلامی را جایگزین کنیم. ایشان فرموده اند:"فلسفه های مضاف مثل فلسفه علوم انسانی، فلسفه روانشناسی... چیزهایی است که امتداد حکمت ما محسوب می شود"

✅آنگاه باید تولید مسائل «هست» و «باید» علوم انسانی را با «علم فقه» و بر اساس روش صحیح فقاهت انجام دهیم. البته علم فقهی که خود را محدود به کتاب الطهاره تا دیات نمی داند و خود را مکلف به تولید علوم انسانی جدید می داند. بر همین اساس است که ایشان کرارا فرموده اند که فقه باید توسعه یابد و مسائل جدید علوم انسانی را بر اساس «فقه جواهری» حل کند.

✅کتاب هایی همچون "انسان بعدالدنیا"، "الولایه" از علامه طباطبایی و "نظام حقوق زن" و "انسان و ایمان" از شهید مطهری، نمونه های عینی از امتداد حکمت می باشند.

97.11.25

جایگاه و مزایای نظام اجتهادی امام خمینی (ره) در تولید علوم انسانی اسلامی

 

 

 

 

💠 جایگاه و مزایای نظام اجتهادی امام خمینی (ره) در تولید علوم انسانی اسلامی

🔰 استاد علی فرحانی

#اصول
#پای_درس_استاد
#علوم_انسانی_اسلامی
#در_مدرسه_امام_خمینی


                                                بشنوید

 

 

ظرفیت شناسی علوم اسلامی در تولید علوم انسانی - جلسه دوم

ظرفیت شناسی علوم اسلامی در تولید علوم انسانی - جلسه اول

تورم و زوائد علم اصول، آری یا نه

حجت الاسلام علی فرحانی در تدریس کتاب مناهج الوصول به بحث زوائد علم اصول فقه می پردازند. ایشان با توجه به تفکیک علوم آلی و علوم اصالی از یکدیگر به این پرسش پاسخ می دهند.

 

 

تحول در علم اصول 4

✴️فصل سوم 

🔆ادراکات بشری در تقسیم اولی به دو دسته هست ها و بایدها تقسیم می شوند. مسایل مربوط به مبدا و معاد از شریف ترین مباحث دسته اول به حساب می آیند. ملاک سیر و سلوک فکری در این دسته برهان است؛ لذا بحث از این دسته را به فلسفه، کلام و یا عرفان احاله می دهند.

🔅اما نکته ای که معمولا کمتر به آن پرداخته می شود این است: از آنجا که مبدا قابل اعتماد در برهان یقینیات است و یقینیات نیز تابع شروط مذکوره در فن برهان می باشند و مبادی با چنین اوصافی (همچون دری کمیاب و) نسبت به هر مسئله ای در دسترس نیستند؛ لذا بسیاری از مسایل مبدا و به خصوص معاد از قلمرو برهان خارجند.

🔅قلمرو شهود نیز با وجود گستره ای افزون بر قلمرو عقل برهانی، باز هم اولا از پوشش کامل عاجز است و ثانیا غیر معصوم است، مگر با توزین توسط عقل و نقل. 

پس تنها راه در این موارد بهره گیری از شهود معصوم است که منبع آن کتاب و سنت خواهد بود .

🔆همانطور که اخذ "باید" از کلام وحی منوط به زبانشناسی مختص به خویش است رمزگشایی کلام معصوم در این عرصه هم به همان دلیل زبانشناسی خاص خود را می طلبد.

این عرصه از نظام اصولی تا کنون در هاله ای از ابهام قرار دارد و تا آنجا که در آثار مکتوب تفحص شده جز علامه طباطبایی (ره) در بعض موارد و آیت الله جوادی آملی به این مهم اشاره نکرده اند.

🔆ما اکنون در صدد بسط کلام در این عرصه نیستیم اما تذکر به این نکته را لازم میدانیم که قوانین سندی و دلالی جاری در عرصه متعارف به هیچ وجه در اینجا با حفظ قالب قبلی خود جاری نخواهند بود. از این جهت این عرصه راه طی نشده ای است که بالی به اندازه بال موجود از علم اصول را تشکیل خواهد داد .

❌این مختصری بود از بعض مواردی که نگارنده در طی تحقیقات خویش بدانها دست یافته، و الا هم تعداد این موارد بیش از مذکورات در این وجیزه است و هم بسط موارد مذکور و ذکر شواهد آنها از عبارات قوم به مجالی واسعتر احتیاج دارد.

پایان

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی 

تحول در علم اصول 3

✴️فصل دوم

🔆یکی از منابع احکام شرعیه، عقل است. مشهور اصولیین عقل را پذیرفته اند. حتی اخباریین نیز جز  مرحوم استر آبادی به احکام فطری عقل به نحو فی الجمله تصدیق کرده اند؛ اما مسئله حدود حجیت آن به شدت مورد اختلاف واقع شده، به طوری که بعضی از اهل فن، حجیت عقل را صرفا یک مسئله نظری و بدون ثمره عملی دانسته اند. بالاترین سعه را، قائلین به حجیت عقل عملی مطرح کرده اند.

🔆یکی از ابداعات برخی اصولیین طرح مسئله حجیت عقل نظری و اتصاف یقین بالمعنى الاخص به حجیت است. در صورت قبول این نظریه پای حجیت برای اولین بار به محدوده هست ها و ادراکات عقل نظری باز شده و زمینه برای طرح ریاضیات اسلامی و طبیعیات اسلامی علاوه بر علوم انسانی اسلامی بوجود خواهد آمد.

🔆پر واضح است که در این هنگام نظام قانونی بهره گیری از ادله لفظیه مربوط به این علوم، تبیین ویژه ای را می طلبد که تا به امروز در باب الفاظ اصول نه به جهت صغری و نه به جهت کبری مورد بررسی واقع نشده است.

💠💠💠

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی 

تحول در علم اصول 2

✴️ فصل اول 

🔅در علم کلام به اثبات رسیده است که بیان هر آنچه که در کمال انسان نقش ایفا میکند، از شئون وحی است. 

🔅بشر از پیش خود توان تشخیص صواب از ناصواب را ندارد - البته این به معنای نفی حجیت عقل نیست-.

🔅همانطور که در ادامه خواهد آمد و از آنجا که انسان بر بال افعال اختیاری به سوی کمال خویش پرواز می کند و به تعبیر علمی موضوع استکمال فعل اختیاری انسان بما هو انسان است - و این است سر اشتراک همه انسانها در تکالیف الهی - پس هر آنچه که مربوط به افعال اختیاری انسان است در محدوده وحی الهی بوده و به تعبیر دیگر هرجا که اثری از فعل اختیاری انسان باشد پای یک باید مقدس که به تشریع الهی باشد در میان است .

🔅از بیان فوق چنین به دست می آید که فقه (به معنای مجموعه بایدها) اختصاصی به فقه مصطلح که محدود به عبادات و معاملات مشهوره در کتب متداوله است ندارد، بلکه شمول او به شمول فعل استکمال ساز است.

🔅موضوع علوم انسانی به معنای وسیع آن فعل اختیاری انسان است. 

🔅توضیح آنکه: انسان شخصیتی دوساحتی است. در بعد فردی شخص او محط نظر است و اناطه ای به حضور دیگری نیست اما در بعد دیگر باز همان انسان است لکن از جهت ارتباطش با دیگران، و به عبارت دیگر انسان یک حیات فردی و یک حیات اجتماعی دارد. 

🔅علوم انسانی از جامعه شناسی و روانشناسی گرفته تا حقوق و علوم سیاسی و مدیریت و بقیه این علوم، همه به نوعی به کاوش و تقنین در یکی از این دو حوزه می پردازند.

🔅از آنجا که تقنین منحصرا شانی الهی است؛ پس آنچه در این علوم از سنخ حکم و باید وجود دارد مقدس و وحیانی است نه بشری با متد آزمون و خطا.

🔅در این مجال علم اصول که زبانشناسی کلام وحی است و متکفل بیان قوانین حاکم بر کلام معصوم؛ همانطور که خود را موظف به تبیین مقیاس استنباط فقهی با گستره کتاب الطهاره تا کتاب الدیات میدانست؛ امروز باید قوانین استخراج ضابطه مند سایر علوم انسانی را از متن دین فراهم آورد.

🔆البته این هدف بدون بازنگری همه جانبه در تمامی ابواب آن علم میسر نخواهد بود. به عنوان مثال کسی که مبنایش در حجیت اخبار آحاد آیه نبا و حجیت خبر عدل امامی است و حجیت را (به معنای اصولی و) یک جعل تعبدی می داند؛ تنها با روایاتی که إسناد آن توسط علمای قرون اولیه -مثلا تا زمان شیخ طوسی (ره) یا نهایتا محقق حلی (ره) - بررسی شده کار میکند و مبنای او در مسئله حجیت به طور عموم و اخبار آحاد به طور خاص، اجازه سیر به بیش از این گستره را به او نخواهد داد. 

🔆ناگفته پیداست که بسیاری از احادیث موجود در موسوعات حدیثی بجز وسائل الشیعه و مشابهات آن، چنین خصوصیتی را واجد نخواهند بود. این در حالی است که اگر مبنای او در حجیت، معنای لغوی آن باشد و برای شارع بنای تاسیسی در طرق و امارات قائل نشود؛ سپس از ادله حجیت اخبار آحاد ارجاع به یک طریقه عقلایی را که همان مبنای حجیت خبر موثوق به -و نه خبر الثقه - را استظهار کند؛ قول قدمای اصحاب برای او احدالامارات للوثوق خواهد بود نه طریق منحصر در حجیت. 

🔆حال اگر به این مطلب التفات کنیم که علوم انسانی جدید که محصول قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی به بعد است، اموری مستحدث است؛ معلوم میشود که اینها نزد قدمای ما مطرح نبوده اند، طبعا بحث از ادله آنها هم صورت نگرفته، لذا عمده آن ادله نه در کتبی مثل وسائل الشیعه بلکه در ابواب پراکنده کتبی مثل بحارالانوار قرار دارند.

🔆 این ادله قهرا از شهرت قدمایی برخوردار نبوده به نوعی متصف به اعراض شده و با مبنای مشهور از گردونه استنباط خارج خواهند شد؛ رجوع به کلام علامه مجلسی در مقدمه بحار، گفتار فوق را روشن خواهد کرد.

ادامه دارد....

🔰استاد علی فرحانی

#پای_درس_استاد

#فقه_و_اصول

#علوم_انسانی_اسلامی

تحول در علم اصول 1

✴️مقدمه

🔹یکی از علومی که در مسیر استنباط احکام شرعی، نقشی بسزا و تاثیری شگرف دارد، به طوری که بسیاری از اهل نظر آنرا جزء رئیسی دانسته و استنباط را بدون آن امری غیر ممکن قلمداد کرده اند علم اصول فقه است . 

🔹این علم به استناد آثار به جای مانده از زمان حضور اهل بیت (علیهم السلام) مورد اهتمام بوده و بزرگان از اصحاب (رضوان الله علیهم) به تالیف در آن همت گماشته اند . 

🔹آثاری که از آل زراره و ابن ابی عمیر و خاندان آل نوبخت در این زمینه بر جای مانده خود گواه صادقی بر این مدعاست . 

🔹البته در این نوشتار ما به صدد بیان تاریخ علم اصول نیستیم بلکه غرض ما از بیان این مطلب وضوح ضرورت این علم از نخستین مراحل فکر فقهی شیعه است . 

🔹اکنون با گذشت قریب به ۱۲ قرن از آن زمان، ضرورت پرداختن به این علم از ابعاد دیگری نیز آشکار گردیده که بعضی از آنها اقتضای "باز تولید" این علم را نیز میرساند.

🔹در این نوشتار به طور اجمالی به بیان بعضی از این ابعاد میپردازیم .

#پای_درس_استاد 

#فقه_و_اصول 

#علوم_انسانی_اسلامی