تاثیر علم منطق در علم اصول فقه(بخش اول)

🔷تاثیر علم منطق در علم اصول فقه(بخش اول)

🔰 حجت الاسلام ناصر قیلاوی زاده

📌مقدمه
دانشمندان، علوم را با توجه به اینکه ذاتا مطلوب هستند یا مطلوب نیستند به دو قسیم علوم #آلی و #اصالی تقسیم می کنند. علوم آلی مثل علم #ادبیات و #منطق خودشان ذاتا مطلوب نیستند بلکه به هدف اثر گذاری و تاثیر در علوم مافوق خود آموخته می شوند. در مقابل، علوم اصالی قرار دارند که مباحث #الهیات و #فلسفه در این قسم جای دارند.
علوم آلی گاهی در یک علم اصالی اثر گذار هستند و گاهی در علم آلی مافوق خویش موثر هستند. #کیفیت_اثر_گذاری و تاثیر علوم آلی در علوم اصالی یکی از دغدغه های متعلمین علوم حوزوی است. فن منطق به عنوان یکی از مهمترین علوم ابزاری همیشه مورد بحث و مناقشه بوده است و وقتی ارتباط آن با علم اصول فقه را بررسی میکنیم این اهمیت دو چندان می شود.
واضح و قطعی است که مباحث زیادی از علم منطق به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در علم اصول اثر دارند. این اثرگذاری را از دو وجه می توان بررسی کرد.
🔸وجه اول دخالت مستقیم بعنوان بخشی از مسائل است، به این معنا که برخی از مسائل علم منطق در تحقق و کاربری برخی مسائل علم اصول فقه استفاده می شوند.
🔸وجه دوم دخالت در ساختار و شاکله علم اصول است، اهالی علم می دانند که برخی مسائل در علم هستند که به صورت سلسله وار با یکدیگر در ارتباطند و اگر سرسلسله این مباحث لطمه ببیند کل دامنه آن مورد خدشه قرار می گیرد.
هر دوی این بخش ها فارغ از اصل #متدولوژی_علوم است که باید از علم منطق آن را فرا بگیریم و در تمامی علوم از آن بهره مند گردیم.
🔸در ادامه با اشاره به برخی از کاربردهای اساسی مباحث منطقی در مسائل علم اصول فقه نشان می دهیم که نمی شود بدون بهره مندی از این علمِ مهم، در طریق استنباط قدم برداشت.
آنچه در ادامه ذکر می شود مباحثی است که در دروس اصول فقه استاد علی فرحانی به آنها اشاره شده است.

📌بحث #عرض_ذاتی
مباحث عرض ذاتی و لوازم منطقی باب برهان یکی از مباحث محوری و بسیار تاثیر گذار در هر علمی خصوصا علم اصول می باشد. کمتر طلبه ای است که در بخش های مختلفی از علم اصول تاثیر گذاری این مبحث را ندیده باشد. مسئله موضوع و تعریف علم، مسئله تبویب و تقسیم مباحث یک علم، تنظیم و تنسیق مسائل هر فصل و بخش از علم، بخشی از کابری این مبحث مهم منطقی است. بدیهی است که اگر کسی بخواهد به یک سیستم و مدرسه فکری دست پیدا کند چاره ای ندارد جز اینکه بتواند در قوی ترین وجه ممکن با استفاده از این بحث و لوازم منطقی آن، سازمان علمی-فکری نویسنده را بیابد و مبتنی بر آن یک علم را بیاموزد.

📌بحث #یقین و #قطع
یقین و قطع دو اصطلاحی هستند که در فصول ابتدایی و انتهایی کتاب #المنطق مرحوم مظفر با آن آشنا شدیم. یقین، قطع و شقوق این حالات نفسانی از مباحث محوری و سازمان بخش در نظامات اصولی حال حاضر می باشد. #شیخ_انصاری(ره) صاحب مکتب و دارای ابتکارات بی سابقه در علم اصول و فقه است، ایشان با استفاده از حالات نفسانی خصوصا قطع و یقین سازمان جدیدی برای مسائل علم اصول تنظیم کرده است. این بحث در دو بخش علم منطق مورد اشاره قرار می گیرد. بحث حالات نفسانی خصوصا قطع و یقین در فصل «#تصور و #تصدیق» به تفصیل و در بخش «#مشهورات« و «#مقبولات» از باب مبادی اقیسه به اختصار مطرح می گردد. در این دو بحث انتهایی اشاراتی هم به خصوص مسئله قطع می شود که اثر گذاریش در علم اصول نسبت به یقین بیشتر می باشد.
کیفیت تفکیک قطع و یقین و مشخص کردن معنای دقیق «یقین منطقی» و تفاوت آن با «یقین اصولی» از مباحثی است که در علم منطق باید انجام گیرد. این بحث هم در شاکله و سازمان علم اصول به شدت موثر است و هم بعنوان بحث مهمی در مسائل مربوط به تنبیهات قطع، قطع طریقی و موضوعی و... کاربرد دارد. مطئمنا دستیابی به نظام علمی مبتنی بر حجت (که از برترین و قوی ترین سازمان های علم اصولی است) بدون تسلط و تحقیق در این بحث ممکن نیست.

📌#مشهورات
بحث مشهورات بعنوان بابی که در آن، مصادیق احکام اعتباری بحث و تبیین می شود در علم اصول نقش پررنگی دارد. با توجه به اینکه اصول فقه علمی است که در آن باید ضوابط و کیفیت استنباط احکام شرعی از ادله تفصیلی بحث شود، تبیین و فهم دقیق معانی اعتباری بسیار اثر گذار است. مباحث حسن و قبح، مستقلات و غیر مستقلات عقلیه، مباحث اصول عملیه و... متاثر از این بحث خواهد بود. بخش تادیبات صلاحیه (آرا محموده) از فصل صناعات خمس جایی است که احکام اعتباری بمعنی الاخص مورد بررسی و تدقیق قرار می گیرد. محققین در علم اصول می دانند که بدون تعیین و تکلیف مسائل این بخش نمی توان به جمع بندی نهایی در بسیاری از مباحث تحلیلی علم اصول دست یافت.

📌اشکال #قیاس
بحث اشکال اربعه قیاس خصوصا شکل اول آن (که بین الانتاج و مستغنی از دلیل است) در دو جهت مورد اهمیت است. اشکال قیاس در هر جایی که بنا بر استدلال باشد کارآیی دارد و به میزانی که التزام به احکام شکل و ماده قضایا وجود داشته باشد استدلال از استحکام بیشتری برخوردار خواهد بود.
جهت دومی که این بحث را دارای اهمیت می کند مسئله #ساختار_شناسی_علم_اصول می باشد. در بحث ساختارشناسی علم اصول می گوییم که برخی از نظامات اصولی مبتنی بر شکل اول از اشکال اربعه تنظیم می شوند. برای درک و فهم کامل این ساختار چاره ای از این نداریم که شناخت جامع و کاملی از قیاس و اشکال آن داشته باشیم.
#ساختار_علم اصول فقه در نظام فکری مرحوم اصفهانی مبتنی بر قیاس شکل اول می باشد. کتاب اصول فقه مرحوم مظفر بعنوان یکی از کتب رایج و دارج در حوزه های علمیه متاثر از این چینش و تقسیم بندی می باشد. التفات و آگاهی به این ساختار و فهم تاثیر آن در چینش و تنظیم مباحث علم اصول یکی از راهکارهای تسریع در تسلط به مباحث و قوت استدلال هر طالب علمی است.
جهت اطلاع از تفصیل مباحث ساختار شناسی علم اصول می توان به صوت های ابتدایی استاد فرحانی در تدریس کتاب الموجز و همچنین به مباحث مرحوم مظفر در ضمن فصل #مستقلات و #غیر_مستقلات_عقلیه مراجعه کرد.

💢 دیدگاه خود را در مورد این نوشته به @GHILAVI  ارسال کنید.

سیر آموزشی و سیر محتوایی

 

 

مهارت های تحصیل علم

جلسه دوم

سیر آموزشی و سیر محتوایی

حجة الاسلام محسن ابراهیمی

کتب عرفا چه نسبتی با قرآن و کتب ادعیه و روایات دارند

♨️ تو نیز اى عزیز کتب عرفا و اولیا را بخوان / کتب عرفانی چه نسبتی با قرآن و کتب ادعیه و روایات دارند؟

🔰 امام خمینی (ره)

💠(این نامه آخرین نامه عرفانی امام خمینی به خانم طباطبایی و آخرین نوشته عرفانی امام در کتاب صحیفه است)
🍁🍁🍁🍁🍁

✨یاد روزى که در ایام جوانى کتاب «فصوص الحکم» و دیگر کتب عرفانى را که بزرگان مشایخ ارباب عرفان به یادگار گذاشته اند در خدمت بعض از مشایخ اهل عرفان - رضوان اللَّه علیه- استفاده نمودم

✨و اکنون که در این سنّ کهولت و از پاى درآمدگى دختر عزیزم (فاطى) خانم فاطمه طباطبائى از این بى بضاعت خواستند چیزى بنویسم باید بگویم که:

🔅 کتب مذکور با همه قدر و منزلتى که دارند و کمکهاى بسیار ارزنده اى به معرفت قرآن کریم- سرچشمه فیّاض معرفة اللَّه و کتب ادعیه ائمه معصومین، صلوات اللَّه و سلامه علیهم اجمعین، که آنها را حقّاً قرآن صاعد باید خواند و احادیث آن بزرگواران- مى کنند، حلاوت و لطافت و جامعیت اسرار کتاب الهى را ندارند.

🔅فى المثل سوره مبارکه حمد مشتمل جمیع اسرار معارف الهیه است که تحمل آن از عهده این نویسنده دست و پا بسته خارج است، همین قدر بدان اى دختر عزیزم که در بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ معارف و اسرار غیر قابل تحمل براى ما است و اگر عارف صاحب سرى در الْحَمْدُ لِلَّهِ با قدم صاحب ولایت غور کند مى یابد که در عالم هستى غیر از اللَّه چیزى و کسى نیست که اگر بود حمد مختصّ به ذات الوهى نبود (تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل) پس باید قلمها بشکنند اگر گمان شود وراى او هستند.

🔅تو نیز اى عزیز کتب عرفا و اولیا را بخوان به قصد فهمیدن یا ذوق کردن همین کلمه شریفه جامعه.

و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته.
یکشنبه 25 دى 1367/ 7 ج 2 1409
روح اللَّه الموسوی الخمینى

📚 صحیفه امام، ج21، ص: 238